Ζούμε στην εποχή των social media. Ζούμε στην εποχή όπου κυριολεκτικά ο καθένας μπορεί να γράψει ό,τι θέλει, ακόμα και αν δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Ενίοτε τα κίνητρα του χαρακτηρίζονται από ιδιοτέλεια, είτε αυτό είναι αναγνωρισιμότητα είτε απλώς εξυπηρετεί συμφέροντα τρίτων (π.χ. εταιρειών).
Συχνά αυτές οι αναρτήσεις είναι δύσκολο να ελεγχθούν για την αυθεντικότητά τους. Αρκούν ορισμένοι πιστοί ακόλουθοι, ορισμένα αφελή site, αλλά και ένα κοινό που διψάει για θετικά νέα και ιστορίες που αναδεικνύουν την αλληλεγγύη και την ενσυναίσθηση (και το οποίο «κατεβάζει αμάσητες», χωρίς να τις φιλτράρει, όλες αυτές τις πληροφορίες), προκειμένου η είδηση να προσεγγίσει ένα ευρύτερο κοινό και να γίνει viral.
Παλαιότερα ήταν η γνωστή ιστορία με τις μυστηριώδεις πλούσιες κυρίες με τα τζιπ που, παραμονές γιορτών, εμφανίζονται από το πουθενά στην Βαρβάκειο και ξοδεύουν χιλιάδες ευρώ για τους φτωχούς πολίτες που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, μολονότι η είδηση αναπαράχθηκε και από τα παραδοσιακά μέσα, οι κυρίες αυτές, όπως και οι κάθε λογής ευεργετημένοι, παρέμειναν αόρατοι. Ούτε μια φωτογραφία ούτε ένα βίντεο που να αναδεικνύει τη δράση τους… Μήπως τελικά ήταν ένα επικοινωνιακό τρικ της Βαρβακείου, προκειμένου να παροτρύνει τον κοσμάκη να κάνει εκεί τις αγορές του;
Πιο πρόσφατα ήταν η επίσης όμορφη και χαριτωμένη ιστορία με τον Σκλαβενίτη, που δήθεν γέμισε με καλούδια το σπίτι της γιαγιάς που είχε πιαστεί να κλέβει από τα Lidl. Εδώ, προφανώς κάποιος πιστός πελάτης του Σκλαβενίτη αποφάσισε να κάνει μια πλάκα. Βλέποντας την έκταση που πήρε το θέμα, μάλλον θα γελούσε με το πόσο ευκολόπιστοι είμαστε.
Πριν λίγες μέρες, σερφάροντας στα social media, έπεσα πάνω σε άλλη μία «ευχάριστη» είδηση, η οποία ωστόσο κάτι μου θύμισε, καθώς την είχα διαβάσει ξανά (προφανώς την έχετε διαβάσει και εσείς). Την παραθέτω αυτούσια, όπως παρουσιάζεται από όλα τα sites:
«Το παρακάτω περιστατικό είναι αληθινό και συνέβη πριν από μερικές μέρες στο super market «Α-Β» της Αγίας Παρασκευής.
Πλησιάζει στο ταμείο ένας γηραιός και ρακένδυτος άνδρας, με 3-4 κονσέρβες και ένα γκαζάκι στο καλαθάκι του. Η νεαρή ταμίας χτυπάει τις κονσέρβες και το γκαζάκι στην ταμειακή μηχανή, τον κοιτάει και του λέει : «Μπορείτε να φύγετε, κύριε. Η εταιρεία μας δικαιολογεί κάποια δωρεάν καλάθια».
Αυτός την κοιτάζει με καλοσύνη, την ευχαριστεί εκατό φορές και της δίνει χίλιες ευχές. Μόλις εκείνος απομακρύνεται, η ταμίας ανοίγει την τσάντα της και βάζει, από το πορτοφόλι της, τα χρήματα που αντιστοιχούν στα πράγματα του φουκαρά στο ταμείο της.
Όσοι ήταν στην ουρά του ταμείου, έχουν μείνει «κάγκελο» και της λένε: «κοπελιά. να τα πληρώσουμε εμείς». Η νεαρή κοπέλα τους κοιτάζει με αυστηρό ύφος και τους απαντά αποφασιστικά: «Σας ευχαριστώ, αλλά επειδή εγώ το αποφάσισα, εγώ πρέπει και να πληρώσω. Ελάτε, σας παρακαλώ… προχωρήστε.»
Ένα κοριτσάκι 20-22 ετών ήταν η ταμίας. Πόσα λεφτά να παίρνει… 500 ευρώ το μήνα… ίσως και λιγότερα».
Κάνοντας μια πρόχειρη έρευνα, διαπίστωσα ότι η είδηση ανακυκλώνεται εδώ και χρόνια (σίγουρα όχι «πριν λίγες ημέρες») και συγκεκριμένα από το 2012 (ο πομπός σε αυτή την περίπτωση ήταν τηλεοπτικός σταθμός που αναλαμβάνει τακτικά τέτοιου είδους δράσεις), μια χρονιά που η χώρα μας βίωνε μία άνευ προηγουμένου κρίση (παρ’ όλα αυτά, «όλοι οι αυτόπτες μάρτυρες προσφέρθηκαν να πληρώσουν από την τσέπη τους(!)»).
Η είδηση, όπως και οι προηγούμενες, είναι ‘’too good to be true’’ (πολύ καλή, για να είναι πραγματική) και ουσιαστικά πατάει πάνω στην ανάγκη μας να πιστεύουμε ότι ζούμε σε έναν καλύτερο κόσμο.
Δυστυχώς τα fake news, με απόλυτο όχημα τα social media, έχουν την τιμητική τους. Καλό είναι να είμαστε όλοι λίγο πιο επιφυλακτικοί με όσα διαβάζουμε και να φιλτράρουμε την πληροφόρηση που λαμβάνουμε, καθώς συχνά δεν γνωρίζουμε ποιος είναι από πίσω και ποια είναι τα κίνητρά του (σ.σ. σήμερα ουκ ολίγοι, για να αποσπάσουν likes και εφήμερη δημοσιότητα, «εφευρίσκουν» όμορφες ιστοριούλες, εντρυφώντας στο storytelling). Ενίοτε, οι ιστορίες αυτές πλήττουν τη φήμη μιας επιχείρησης, αλλά μπροστά στα likes και τα shares, όλα επιτρέπονται...
Διαβάστε ακόμα O Bill Gates, η πλατφόρμα Greece From Home και... τα fake news...
