Ο Χένρι Φορντ δεν εφήυρε το αυτοκίνητο, ήταν όµως ο πρώτος που κατάφερε να βάλει τον κόσµο σε ρόδες. «Θα κατασκευάσω ένα αυτοκίνητο για το πλήθος», είχε πει κάποτε και το όνειρό του έγινε πραγµατικότητα µε την εµφάνιση του θρυλικού, µαύρου (επειδή στέγνωνε πιο γρήγορα και ήταν πιο φθηνό) Model T, για το οποίο είχε δηλώσει ότι «οι αγοραστές µπορούν να το επιλέξουν σε όποιο χρώµα επιθυµούν, αρκεί να είναι µαύρο»...
Γεννηµένος το 1863, σε µια εποχή όπου µαινόταν ο Εµφύλιος
Πόλεµος, ο µικρός Χένρι δεν έδειξε ενδιαφέρον για τη φύση, απογοητεύοντας τον
αγρότη πατέρα του που τον προόριζε ως διάδοχο στο αγρόκτηµά του. Αντιθέτως, από
πολύ νωρίς τον κέντριζε οτιδήποτε είχε να κάνει µε τη µηχανική, τις µηχανές και
τον τρόπο λειτουργίας τους. Διέλυε και
συναρµολογούσε ξανά ότι έπεφτε στα χέρια του, από ρολόγια µέχρι ατµοκίνητες
µηχανές. Στη γειτονιά του τον συνόδευε η φήµη του επιδιορθωτή ρολογιών, ενώ ο
ίδιος οραµατιζόταν να φτιάξει ένα φθηνό ρολόι που θα κοστίζει µόλις ένα
δολάριο.
Όλα όµως άλλαξαν όταν διάβασε ένα άρθρο για την εφεύρεση
της µηχανής εσωτερικής καύσεως, οπότε συνειδητοποίησε ότι µε τους
βενζινοκίνητους κινητήρες µια νέα βιοµηχανία θα γεννιόταν, στην οποία θα ήθελε
να πάρει µέρος. Την εποχή εκείνη ο Φορντ επισκεύαζε ατµοκίνητες µηχανές, οι
οποίες, όµως, όπως γνώριζε και ο ίδιος, µειονεκτούσαν σε σχέση µε τις
βενζινοκίνητες.
Τα πρώτα του πειράµατα µε βενζινοκίνητους κινητήρες τα
ξεκίνησε το 1893, ενόσω εργαζόταν ως αρχιµηχανικός στην επιχείρηση του φίλου
του, Τόµας Έντισον. Μετά από τρία χρόνια πειραµατισµών σε µια µικρή αποθήκη, ο
Φορντ, αφού πρώτα γκρέµισε την πόρτα της αποθήκης, παρουσίασε στους γείτονές
του το Quadricycle, µια ελαφριά αυτοκινούµενη άµαξα. Η άµαξα αυτή πουλήθηκε για
200 δολάρια, όµως επέστρεψε στο δηµιουργό της µετά από χρόνια για να µπει στο
µουσείο της εταιρείας του.
Το 1901, ο Αλεξάντερ Ουίντον, εκ των πρωτοπόρων της
αυτοκίνησης, προκάλεσε σε αγώνα όποιον ενδιαφερόταν να τον αντιµετωπίσει. Όταν
στη γραµµή της εκκίνησης εµφανίστηκε µόνο ο άσηµος τότε, Φορντ, οι διοργανωτές
αποφάσισαν να συντομεύσουν τη διαδροµή, ώστε να µην βαρεθούν οι θεατές. Αν και
ο Ουίντον προπορευόταν στη µεγαλύτερη διάρκεια της κούρσας, ο Φορντ κατάφερε
λίγο πριν το τέλος να τον προσπεράσει και να τερµατίσει πρώτος. Την επόµενη
ηµέρα οι εφηµερίδες θα τον αποκαλούσαν τον «καλύτερο σοφέρ της Αµερικής», ένας
τίτλος που µάλλον θα ωχριούσε µπροστά σε όσα θα πρόσφερε ο Φορντ στο χώρο της
αυτοκίνησης. Ο Φορντ, πάντως, δεν θα έτρεχε ξανά σε αγώνες, αφού, όπως δήλωσε
τότε, «έβλεπα το φράκτη τόσο κοντά στο πρόσωπό µου - δεν θα το αποτολµήσω
ξανά».
Το 1903, ύστερα από δύο αποτυχηµένες επιχειρηµατικές
προσπάθειες το 1899 και το 1901, ιδρύθηκε η Ford Motor Co. µε 10 υπαλλήλους και
κεφάλαιο 28.000 δολάρια, προερχόµενα από µια ντουζίνα επενδυτές. Αν και εκείνη
την εποχή υπήρχαν αρκετοί ανταγωνιστές, συνολικά 88 σε όλη την Αµερική, η Ford
θα ξεχώριζε από τα πρώτα της βήµατα. Το όνειρο του ιδρυτή της ήταν να
κατασκευάσει οικονοµικά αυτοκίνητα (η εµµονή αυτή τον έφερε σε ρήξη µε πολλούς
µετόχους οι οποίοι απoχώρησαν), προκειµένου να καλύψει µεγαλύτερο κοµµάτι της
αγοράς.
Το πρώτο αυτοκίνητο που έφερε το όνοµα Ford ήταν το Model Α, που κατασκευάστηκε το 1903, ενώ ως σήµα επιλέχθηκε το όνοµα του ιδρυτή, όπως ακριβώς ήταν τυπωµένο στις επαγγελµατικές του κάρτες – µέχρι το 1927 είχε προστεθεί το οβάλ περίγραµµα και το µπλε φόντο. Το Model A ήταν αρκετά αξιόπιστο και επιτυχηµένο εµπορικά, όµως ο Φορντ δεν ήταν απόλυτα ικανοποιηµένος.
Ακολούθησαν και άλλα µοντέλα, όπως το Model A, F, K, όλα µε γράµµατα από την αλφάβητο, τα περισσότερα από τα οποία συµµετείχαν σε αγώνες πετυχαίνοντας αρκετές διακρίσεις και, φυσικά, αρκετή δηµοσιότητα. Ο πολυµήχανος επιχειρηµατίας είχε ήδη αρχίσει να γίνεται διάσηµος, όµως τα καλύτερα θα έρχονταν µε την κατασκευή του Model T.
Η παρουσίαση του Μodel T, το 1908, αποτελεί το
σηµαντικότερο γεγονός της ιστορίας του αυτοκινήτου, αφού στα 19 έτη που έµεινε
στην παραγωγή κατασκευάστηκαν 15 εκατοµµύρια αυτοκίνητα. Είναι χαρακτηριστικό
ότι στις αρχές της δεκαετίας του ‘20, τα µισά αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν
παγκοσµίως ήταν Model T. Το συγκεκριµένο µοντέλο έβριθε καινοτοµιών, ήταν
ανθεκτικό και ποιοτικά κατασκευασµένο παρά τη χαµηλή τιµή του και εκπλήρωνε το
όνειρο των ανθρώπων για ταξίδια και γνωριµία νέων τόπων, πράγµα αδύνατο έως
τότε για τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζοµένων.
Ήταν το πρώτο αυτοκίνητο που κατασκευάστηκε, από το 1913,
σε γραµµή συνεχούς παραγωγής, αυξάνοντας έτσι την παραγωγικότητα και µειώνοντας
το κόστος. Λέγεται ότι η ιδέα για τη µαζική παραγωγή επάνω σε κινούµενη αλυσίδα
προήλθε από την τυχαία επίσκεψη ενός συνεργάτη σε σφαγείο στο Σικάγο. Εκεί το
σφαγίο περνούσε πάνω σε μια κινούμενη ταινία μπροστά από τους εργάτες, οι
οποίοι βρίσκονταν σε συγκεκριμένη θέση και εκτελούσαν μια μοναδική εργασία
(π.χ. αφαίρεση ενός τμήματος, τεμαχισμό). Η διαδικασία αυτή εφαρµόστηκε στα
αυτοκίνητα, µε αποτέλεσµα η συναρµολόγηση να γίνει οκτώ φορές πιο γρήγορη.
Χαρακτηριστικά, το 1914 κατασκευάστηκαν 308.162 αυτοκίνητα, περισσότερα από όσα
είχαν κατασκευάσει και οι 300 κατασκευαστές της εποχής.
Η στρατηγική του Φορντ εστίαζε στη µείωση του κόστους παραγωγής. Ο κάθε εργαζόµενος εξειδικευόταν σε συγκεκριµένο κοµµάτι της παραγωγής, µε αποτέλεσµα ο χρόνος παραγωγής να συντοµευτεί από 12 ώρες σε 90 λεπτά και το κόστος να µειωθεί στα 260 δολάρια. Η εξειδίκευση, όµως, έκανε την εργασία μονότονη με αποτέλεσμα πολλοί από τους εργαζόµενούς να παραιτηθούν.
Ο «Τρελο-Χένρι» για µία ακόµη φορά εξέπληξε τους πάντες, υιοθετώντας μια φιλοσοφία που έμελλε να μείνει στην Ιστορία ως Φορντισμός, καθιερώνοντας ελάχιστο ηµεροµίσθιο τα πέντε δολάρια –εφηµερίδα της εποχής το χαρακτήρισε «οικονοµικό έγκληµα»– τη στιγµή που οι άλλοι έδιναν τα µισά, µείωσε τις ώρες εργασίας από εννέα σε οκτώ και καθιέρωσε το πενθήµερο γνωρίζοντας ότι οι δύο συνεχόµενες αργίες θα παρακινούσαν τους εργάτες να αποδράσουν, αγοράζοντας έτσι οι ίδιοι τα αυτοκίνητα που κατασκεύαζαν.
Ο Φορντ φρόντιζε ιδιαίτερα τους υπαλλήλους του, αρκεί βέβαια να µην συμμετείχαν σε συνδικάτα. Είχε, μάλιστα, δηµιουργήσει «Τµήµα Κοινωνικής Συµπεριφοράς» με σκοπό να αποτρέψει τη σπατάλη του μισθού τους στο τζόγο ή το ποτό, ενώ ήταν ο πρώτος που απαγόρευσε το κάπνισµα, πιστεύοντας ότι ήταν βλαβερό για την υγεία.
Η πολιτική του δηµιούργησε µία νέα κοινωνική τάξη, τη
µεσαία, που απολάµβανε καλύτερο εισόδηµα και διέθετε περισσότερο ελεύθερο χρόνο
για να το ξοδέψει. Ο Φορντ, όµως, έπεσε ο ίδιος θύµα της επιτυχίας του,
φέρνοντας την εταιρεία στο χείλος της καταστροφής, αφού επέµεινε στο ίδιο
µοντέλο για 19 ολόκληρα χρόνια (µόλις το 1927 κατασκεύασε το πιο στιλάτο Model
A), αδυνατώντας να κατανοήσει ότι ο κόσµος επιθυµούσε κάτι διαφορετικό.
Ο Αμερικάνος βιομήχανος διετέλεσε πρόεδρος ως το 1919,
οπότε ανέλαβε το μοναχοπαίδι του, Έντσελ, ο οποίος όµως ταλαιπωρήθηκε από τον
ισχυρογνώμονα πατέρα του. Ο Έντσελ πέθανε πρόωρα από καρκίνο το 1943, ενώ στο
ίδιο διάστηµα αποµακρύνθηκαν αρκετά στελέχη επειδή διαφωνούσαν µε την επιµονή
τού Φορντ στο ίδιο µοντέλο. Μετά το θάνατο του γιου του, ο Φορντ ανέλαβε εκ
νέου, για να αποχωρήσει λίγο µετά το τέλος του Β´ Παγκοσµίου Πολέµου, αφήνοντας
ως διάδοχο τον 28χρονο εγγονό του, Χένρι Φορντ ΙΙ.
Κατά τη διάρκεια του πολέµου η Ford κατασκεύασε
βοµβαρδιστικά και τζιπ, τα οποία την έσωσαν από βέβαιη πτώχευση, καθώς η εικόνα
της είχε στιγματιστεί από τις αντισηµιτικές δηλώσεις του ιδρυτή της, ο οποίος
φέρεται, τα χρόνια του Μεσοπολέµου, να είχε χρηµατοδοτήσει τον Χίτλερ. Ο Χένρι
Φορντ, ο άνθρωπος που «έβαλε τον κόσμο σε ρόδες», πέθανε στον ύπνο του το 1947,
σε ηλικία 83 ετών. Ο διάδοχός του κατάφερε να συµφιλιωθεί µε την εβραϊκή
κοινότητα και µε τη µοντέρνα διοίκηση που υιοθέτησε επανέφερε την εταιρεία σε
κερδοφορία.
