Είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο brand name. Είναι το όνομα με το
οποίο ταυτίστηκε, στα μάτια των ξένων, ο Έλληνας, ο τρόπος ζωής του, ο
ιδιαίτερος χαρακτήρας και η ιδιοσυγκρασία του.
Οι ξένοι τον έμαθαν ως Zorba the Greek, από την βραβευμένη
ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη (το ομώνυμο βιβλίο μεταφράστηκε σε 34 γλώσσες, με
την ταινία να κερδίζει τρία Όσκαρ, ενώ ήταν υποψήφια για άλλα τέσσερα),
φτάνοντας σήμερα στο σημείο να αποτελεί ένα παγκόσμιο brand name. Αυτό όμως που
οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν είναι ότι ο Ζορμπάς ήταν υπαρκτό πρόσωπο.
Το έργο του Νίκου Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», ιδιαίτερα μετά τη μεταφορά του στη μεγάλη οθόνη, καθιέρωσε τη χώρα μας ως τουριστικό προορισμό, με τον χαρακτηρισμό «Zorba the Greek» να αντηχεί μέχρι τα πέρατα της γης.
Ήταν ίσως η πρώτη φορά που ένας μόνο άνθρωπος, ο Γιώργης Ζορμπάς (1865-1941) εν αγνοία του και μετά θάνατον, θα ταυτιζόταν όσο κανείς άλλος με τον παραδοσιακό Έλληνα.
O Ζορμπάς ξαναζωντανεύει...
Πρόσφατα, λοιπόν, το σπίτι στο
Παλαιοχώρι Χαλκιδικής όπου έζησε επί 22 χρόνια ο ήρωας του Νίκου Καζαντζάκη, ο
Γιώργης Ζορμπάς, και όπου έκανε οικογένεια και απέκτησε 12 παιδιά, εργαζόμενος
κατά κύριο λόγο ως μεταλλωρύχος, θα μετατραπεί σε ψηφιακό και φυσικό μουσείο,
έπειτα από δωρεά στο δήμο Αριστοτέλη, των κληρονόμων του ακινήτου.
Στον πρώτο όροφο θα δημιουργηθεί λαογραφικό μουσείο της περιόδου
κατά την οποία έζησε και δραστηριοποιήθηκε ο Ζορμπάς στο Παλαιοχώρι. Στο
δεύτερο όροφο θα είναι το κυρίως ψηφιακό μουσείο, με τη μετατροπή δωματίων σε
οθόνες πανοραμικής προβολής και την επιστράτευση ηθοποιού και νέων τεχνολογιών,
ο συνδυασμός των οποίων θα «ζωντανέψει» τον Ζορμπά, που θα υποδέχεται τους
επισκέπτες και θα τους «ξεναγεί» στη ζωή του, με αναφορές σε πραγματικές
ιστορικές πηγές, στο έργο του Καζαντζάκη, αλλά και στην ταινία του Κακογιάννη.
Απώτερος στόχος είναι να καταστεί
ένα επισκέψιμο σημείο, που θα συνδυάζει ψηφιακή τεχνολογία και λαογραφία, θα διαθέτει
ξεναγούς, θα συνδεθεί με περιπατητικές διαδρομές προς άλλα σημεία αναφοράς της
περιοχής και θα δώσει αφορμές δικτύωσης με άλλες περιοχές-περάσματα του Αλέξη
Ζορμπά.
Ποιος ήταν ο Γιώργης Ζορμπάς;
Γόνος πλούσιου τσέλιγκα και
κτηματία, ο Ζορμπάς θα ζήσει μια ζωή περιπλανώμενος, ασκώντας πληθώρα
διαφορετικών επαγγελμάτων όπως ξυλοδέτης, λαγουμιτζής, ανιχνευτής μετάλλων,
μαυραγορίτης, ξυλοκόπος, γυρολόγος και εργάτης σε μεταλλείο.
Η γνωριμία του, στο Άγιο Όρος, το
1915, με τον Καζαντζάκη, καθώς και η κατοπινή συνεργασία τους σε μια εταιρεία
εκμετάλλευσης λιγνιτορυχείου που ίδρυσε ο νεαρός τότε διανοούμενος, έμελλε να
σημαδέψει τη ζωή και των δύο ανδρών. Ανάμεσά τους θα δημιουργηθεί μια αληθινή
φιλία, η οποία θα διαρκέσει μέχρι το τέλος της ζωής τους.
Σύμφωνα με κάποιες σωζόμενες
επιστολές του προς τον Καζαντζάκη, ο Ζορμπάς σκιαγραφείται ως ελεύθερο πνεύμα,
ανυπότακτος, ανεξάρτητος και, μολονότι διέθετε ελάχιστες γραμματικές γνώσεις,
ευφυέστατος. Ήταν καλόκαρδος και ιδιαίτερα κοινωνικός, με έφεση στο καλό
φαγητό, το καλό κρασί, το γλέντι, την καλοπέραση και με αδυναμία στο αδύνατο
φύλο. Εύγλωττα, ο Καζαντζάκης τον περιέγραψε ως «δουλευταρά, πότη, φαγά και
αλήτη».
Η δε ζωή του υπήρξε άστατη και χαρακτηρίζεται από μια ατελείωτη περιπλάνηση, καθότι γύρισε όλη σχεδόν την Ελλάδα αλλά και τις χώρες της Βαλκανικής, χωρίς να καταφέρει να ριζώσει πουθενά. Ήταν ένας γυρολόγος, που έκανε οτιδήποτε προκειμένου να εξασφαλίσει τα προς το ζην.
Η αυλαία στην πολυτάραχη ζωή του Γιώργη Ζορμπά θα πέσει στα
Σκόπια, όπου και ετάφη, το 1941. Στο άκουσμα του θανάτου του πολύ καλού του
φίλου, συντετριμμένος ο Νίκος Καζαντζάκης θα γράψει, προς τιμήν του εκλιπόντος,
το διάσημο βιβλίο. Ο Ζορμπάς
θα περνούσε πια στην αιωνιότητα.
