Τη
δεκαετία του 1950 τα αεροπορικά ταξίδια ήταν είδος πολυτελείας. Όλα αυτά μέχρι
τη δεκαετία του ΄70, όταν η Laker εγκαινίασε τους φθηνούς ναύλους. Μπορεί,
ελλείψει ξεκάθαρης στρατηγικής, η εν λόγω εταιρεία να μην ευημέρησε, ωστόσο
σύντομα θα έβρισκε μιμητές, με πρώτη και καλύτερη την Southwest Airlines, η
οποία εισήγαγε τον όρο «no frills», που υποδηλώνει τη δυνατότητα να πετάξει
κάποιος χωρίς «φρου φρου και αρώματα». Η αρχή είχε μόλις γίνει και σύντομα ένας
νέος όρος, το low cost, θα ερχόταν να ταράξει τα νερά των αερομεταφορών, με
κύριο εκφραστή, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, την ιρλανδική Ryanair.
Η
Ryanair Ltd., η μεγαλύτερη σήμερα ευρωπαϊκή αεροπορική εταιρεία χαμηλού
κόστους, ιδρύθηκε αρχικά ως Danren Enterprises το 1984 από τους Κρίστοφερ
Ράιαν, Λίαμ Λόνεργκαν και τον Ιρλανδό επιχειρηματία Τόνυ Ράιαν, από τον οποίο
πήρε το όνομά της. Ξεκίνησε τις πτήσεις με 25 άτομα προσωπικό, το καλοκαίρι του
1985, με το καθημερινό δρομολόγιο Ουότερφορντ - Λονδίνο, χρησιμοποιώντας ένα
15θέσιο ελικοφόρο αεροπλάνο. Τη χρονιά εκείνη εξυπηρέτησε 5.000 επιβάτες.
Την
επόμενη χρονιά, η ιρλανδική εταιρεία θα λάβει την άδεια να καλύψει το
δρομολόγιο Δουβλίνο–Λονδίνο, όπου αφού μισθώνει μικρά αεροσκάφη από την κρατική
Tarom, κονταροχτυπιέται με την British Airways, στον πρώτο πόλεμο τιμών στον
αέρα επί ευρωπαϊκού εδάφους. Μέχρι το 1988 η Ryanair θα καταφέρει να πυκνώσει τα
δρομολόγιά της σε διάφορους ευρωπαϊκούς προορισμούς, εισάγοντας -προσωρινά
έστω- business class service και πρόγραμμα επιβράβευσης με μίλια, καταφέρνοντας
να εξυπηρετήσει 600.000 επιβάτες.
Το
1991 είναι χρονιά-ορόσημο καθώς η εταιρεία, αν και έχει αυξήσει αρκετά την
επιβατική της κίνηση, εξυπηρετώντας 750.000 επιβάτες, εντούτοις καταγράφει
ζημιές ύψους 20 εκατ. λιρών. Μάλιστα, τη χρονιά αυτή καταγράφεται σημαντική
μείωση, για πρώτη φορά, στην επιβατική κίνηση στην ιστορία της εταιρείας. Τότε
ήταν που ανατέθηκε στον 31χρονο Μάικλ Ο’Λίρι η εξαιρετικά δύσκολη αποστολή να
καταστήσει την εταιρεία κερδοφόρα. Ο Ο’Λίρι, που μεταβαίνει στην Αμερική για να
μελετήσει το επιτυχημένο μοντέλο της Southwest Airlines, επιστρέφει και
προάγεται στη θέση του διευθύνοντος συμβούλου.
Οι
βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους θα κινηθεί εφεξής η εταιρεία ήταν οι εξής:
κατάργηση της διακεκριμένης θέσης (business class), παροχή ελάχιστων υπηρεσιών,
καθιέρωση ίδιου τύπου αεροσκάφους, ελαχιστοποίηση του χρόνου παραμονής των
αεροσκαφών στο έδαφος (σε περιφερειακά κυρίως αεροδρόμια, που έχουν χαμηλότερα
τέλη) και φυσικά η επιβολή των πιο χαμηλών ναύλων στην αγορά. Σε αρκετές
περιπτώσεις, μάλιστα, οι τιμές σε δημοφιλή δρομολόγια πέφτουν και έως 40%, από
99 σε 59 λίρες, προκαλώντας φρενίτιδα στο κοινό που συρρέει στα ταμεία για να
εκμεταλλευτεί την προσφορά.
Βέβαια,
για να μειωθεί το κόστος και κατά συνέπεια η τιμή του εισιτηρίου χρειάστηκε να
αναληφθούν επιπλέον δράσεις όπως η χρήση μη ανακλινόμενων καθισμάτων
(επιτρέποντας έτσι τον ταχύτερο καθαρισμό του αεροσκάφους και τη μείωση των
εξόδων συντήρησης-αντικατάστασης), η συρρίκνωση του εργατικού κόστους, καθώς
και η προμήθεια μόνο όσης ποσότητας κηροζίνης απαιτείται για το κάθε
δρομολόγιο. Αυτό βέβαια είχε ως συνέπεια να χάσει κάποιους πιλότους οι οποίοι
δεν μπορούσαν να εγγυηθούν για την ασφάλεια της πτήσης.
Το
στοίχημα των χαμηλών τιμών πέτυχε και τα επόμενα χρόνια η ανάπτυξη της
εταιρείας, που αλλάζει το ρου στις ευρωπαϊκές αερομεταφορές, είναι αν μη τι
άλλο εντυπωσιακή. Νέα δρομολόγια προστίθενται, αγοράζονται καινούρια αεροσκάφη
και γενικώς κάθε χρονιά η Ryanair σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, τόσο σε
πωλήσεις όσο και σε κέρδη. Ακόμα και η τραγωδία της 11ης Σεπτεμβρίου, όταν
άλλες αεροπορικές εταιρείες πτώχευσαν ή έκαναν περικοπές, δεν μπόρεσε να κάμψει
την κεκτημένη ταχύτητά της.
Ένα
σημαντικό μέρος της κερδοφορίας της ιρλανδικής εταιρείας, το οποίο δικαιολογεί
και την επιβολή εξαιρετικά χαμηλών τιμών, προέρχεται από τις επιπρόσθετες
χρεώσεις για πολλές προαιρετικές υπηρεσίες (π.χ. αγορά φαγητού ή ποτού μέσα στο
αεροσκάφος ή ζήτηση αριθμημένης θέσης) ή από την «αμέλεια» που μπορεί να
επιδείξει ο επιβάτης (π.χ. προβλέπεται χρέωση για επιβάτες που ξεχνούν να
κάνουν check-in μέσω διαδικτύου).
Στο
παρελθόν, μάλιστα, ο εκκεντρικός Ο’Λίρι πρότεινε τη χρέωση για χρήση της
τουαλέτας, αλλά και επιπλέον χρέωση για τους υπέρβαρους επιβάτες, μέτρα όμως
που προκάλεσαν αντιδράσεις και δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Άλλα μέτρα για την
περαιτέρω μείωση περιττών εξόδων που κατά καιρούς έπεσαν στο τραπέζι ήταν η κατάργηση
των δύο τουαλετών ώστε να προστεθούν έξι επιπλέον θέσεις επιβατών, ο
επανασχεδιασμός του αεροσκάφους ώστε να επιτρέπονται όρθιοι επιβάτες που θα
ταξιδεύουν σε «κάθετες θέσεις» και η υποχρέωση των επιβατών να μεταφέρουν τις
αποσκευές που πρόκειται να παραδοθούν μέχρι το αεροπλάνο.
Γνωρίζατε
ότι…
Η
εταιρεία και συγκεκριμένα ο Ο’Λίρι έχουν επικριθεί πολλάκις, με τους άσπονδους
εχθρούς να μιλούν για περιστατικά κάκιστης εξυπηρέτησης των πελατών της (αν και
τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει σαφώς βελτιωθεί), κακές συνθήκες εργασίας
(που οδήγησαν και στη γενικευμένη απεργία των πιλότων το 2017), καθώς και για
τη χρήση παραπλανητικών, αμφιλεγόμενων αλλά και δυσφημιστικών -για άλλες
ανταγωνίστριες εταιρείες- διαφημίσεων.
Το
2000 η Ryanair κατασκεύασε την πρώτη της ιστοσελίδα, δημιούργημα μιας ομάδας
φοιτητών από πανεπιστήμιο του Δουβλίνου. Αν και η ίδια φαίνεται ότι υποτίμησε
αρχικά το ζήτημα της ηλεκτρονικής κράτησης θέσεων, σύντομα θα αντιληφθεί ότι τα
δεδομένα έχουν αλλάξει. Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν που η online αγορά
εισιτηρίων μέσα σε ένα χρόνο αντιπροσώπευε τα 3/4 των συνολικών πωλήσεων –
περίπου 50.000 ηλεκτρονικές κρατήσεις την εβδομάδα.
Σήμερα
η Ryanair, η οποία το 2010 εγκαινίασε δρομολόγια και στην Ελλάδα (αρχικά σε
Ρόδο, Κω και Βόλο), διαθέτει στόλο 430 αεροσκαφών τύπου Boeing 737-800, εκτελεί
καθημερινά πάνω από 2.000 αεροπορικά δρομολόγια σε 200 προορισμούς σε Ευρώπη
και Μαρόκο, απασχολεί 13.000 εργαζομένους και μεταφέρει κάθε χρόνο 130 εκατ.
επιβάτες, ούσα η πρώτη ευρωπαϊκή αεροπορική εταιρεία η οποία, εν έτει 2017,
μετέφερε πάνω από ένα δισεκατομμύριο πελάτες.
