Σκοτεινός τουρισμός. Οταν ο τουρίστας αναζητά το ''σκοτεινό''...

Φυλακές Αλκατράζ, Colosseum στη Ρώμη, Κάστρο Μπραν της Ρουμανίας, Κατακόμβες του Παρισιού, Άουσβιτς στην Πολωνία, Sleepy Hollow στο Salem, Μουσείο της Ιστορίας Eastern State Penitentiary στις ΗΠΑ, Hiroshima Peace Memorial Park, Σπιναλόγκα, Τεχνικό Σχολείο Murambi (που σήμερα λειτουργεί ως μουσείο για τη γενοκτονία που συντελέστηκε στη Ρουάντα), Ground Zero στη Νέα Υόρκη, Μουσείο Ολοκαυτώματος στην Ουάσινγκτον.

Πρόκειται για δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, που προσελκύουν χιλιάδες τουριστών που αναζητούν μοναδικές και συναρπαστικές (ακραίες;) εμπειρίες διακοπών. Μιλάμε φυσικά για τον σκοτεινό τουρισμό (dark ή thanatourism, αμφότεροι οι όροι χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1996), ο οποίος τα τελευταία χρόνια αποτελεί μία εξαιρετικά δημοφιλή μορφή εναλλακτικού τουρισμού.

Ως σκοτεινός τουρισμός ορίζεται αυτός που συνδέεται με θανάτους και τραγωδίες, όπως ξεναγήσεις που γίνονται σε τόπους μαζικών θανατώσεων ή δολοφονιών, μαυσωλεία, νεκροταφεία, φυλακές κ.ά. και απευθύνεται σε τολμηρούς ταξιδιώτες που επιθυμούν να ανακαλύψουν το σκοτεινό παρελθόν των προορισμών αυτών.

Σε ποιους απευθύνεται

Οι λάτρεις του σκοτεινού τουρισμού δεν παρουσιάζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Μπορεί να είναι από όλες τις κοινωνικές ή ηλικιακές τάξεις. Αρκετοί από αυτούς έλκονται από την κουλτούρα και την ιστορική πλευρά των προορισμών ενώ άλλοι από την ιστορία του φυσικού περιβάλλοντος. Συχνά ο θάνατος τους ασκεί μία ανεξήγητη έλξη.

Συχνά ο επισκέπτης αναζητά στοιχεία που τον συνδέουν με την καταγωγή και τις ρίζες του (heritage tourism), ή απλώς διακατέχεται από περιέργεια για να δει κάτι που του προκαλεί αποστροφή.

Αρκετοί από αυτούς διψάνε μάλιστα να μπουν στην θέση όλων αυτών που αποχαιρέτησαν με βίαιο και τραγικό τρόπο τον μάταιο τούτο κόσμο. Και φυσικά το μάρκετινγκ σπεύδει να ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες. Για παράδειγμα, στο Μουσείο του Ολοκαυτώματος ο επισκέπτης παραλαμβάνει μια ταυτότητα που είχε κάποιος που είχε πεθάνει, του οποίου το φύλο και η ηλικία ταιριάζουν με τα δικά του, και ξεναγείται μέσα στο χώρο όπου το alter ego του έζησε τις τελευταίες του στιγμές.

Μολονότι ο σκοτεινός τουρισμός υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων (π.χ. μονομαχίες, αποκεφαλισμοί και εκτελέσεις σε δημόσια θέα), μόλις τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν σπεύσει να τον αποκρυπτογραφήσουν και να εξάγουν χρήσιμα συμπεράσματα.

Ναρκωτικά, πόλεμοι, δολοφονίες, αυτοκτονίες…

Το εύρος των θεμάτων που καλύπτει ο σκοτεινός τουρισμός είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητο, σε σημείο που κάποιος μπορεί να διερωτηθεί μέχρι πού μπορεί να φθάσει ο άνθρωπος, εμπορευματοποιώντας κυριολεκτικά τα πάντα, για να εξασφαλίσει τα προς το ζην.

Από ξεναγήσεις σε σημεία όπου διεξήχθησαν φονικές μάχες (π.χ. πόλη Σομ, ισπανικός εμφύλιος πόλεμος), στα μέρη που έδρασε ο διαβόητος Πάμπλο Εσκομπάρ, ακολουθώντας τα χνάρια των μεταναστών στο Μεξικό καθ οδόν προς τις ΗΠΑ, μέχρι και στο σημείο όπου ο Τσαρλς Μάνσον κατακρεούργησε, το 1969, την έγκυο Σάρον Τέιτ, σύζυγο του Ρομάν Πολάνσκι (η τετράωρη ξενάγηση κοστίζει 75 δολάρια).

Πάντως, στους πιο δημοφιλείς προορισμούς βρίσκεται το Δάσος των Αυτοκτονιών στην Ιαπωνία (όπου καταγράφονται περίπου 100 αυτοκτονίες το χρόνο – για να το κάνουν ακόμα πιο ανατριχιαστικό, έχουν τοποθετήσει πινακίδες που προτρέπουν τους επισκέπτες να επιστρέψουν), ένα στοιχειωμένο ξενοδοχείο στην Αλμπέρτα του Καναδά (μια οικογένεια λέγεται ότι δολοφονήθηκε εκεί, στο δωμάτιο 873 - τα φαντάσματά τους έχουν παρατηρηθεί να κυκλοφορούν στο χολ έξω από το δωμάτιο) και το Νησί με τις Κούκλες στο Μεξικό (όπου κάποτε βρέθηκε το σώμα ενός πνιγμένου κοριτσιού σε κανάλι του νησιού - αυτός που την βρήκε αγόρασε πολλές κούκλες –που σήμερα κρέμονται από τα δέντρα του νησιού για να τρομάξουν τους επισκέπτες- για να παίξει το κορίτσι μαζί τους, αλλά στο τέλος κατέληξε και ο ίδιος να πνιγεί στο ίδιο κανάλι).

Dark Τourism στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, αν και υπάρχουν αρκετά μέρη (π.χ. Μακρόνησος, Γυάρος, Σανατόριο Πάρνηθας, Γοργοπόταμος, Ζάλογγο) που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αξιοθέατα Dark Tourism, η συγκεκριμένη εναλλακτική μορφή τουρισμού, όπως και πολλές άλλες, δεν έχει αξιοποιηθεί.

Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η Σπιναλόγκα, το Νησί των Λεπρών στην Κρήτη, όπου στους μήνες αιχμής -κυρίως Ιούλιο και Αύγουστο- το νησί επισκέπτονται σε ημερήσια βάση περίπου 4.000 άτομα. Το 2017, μάλιστα, επισκέφθηκαν το Νησί 393.696 άτομα, 40.000 περισσότερα από το 2016.