Η συναρπαστική ιστορία του ελβετικού σουγιά

Ο γνωστός σε όλους µας ελβετικός σουγιάς, απαραίτητο αξεσουάρ για στρατιώτες και κατασκηνωτές, είναι δηµιούργηµα του Ελβετού µαχαιροποιού Καρλ Έλσενερ, ο οποίος µία µέρα ανακάλυψε προς µεγάλη του έκπληξη και απογοήτευση ότι οι σουγιάδες τσέπης που µέχρι τότε προµηθευόταν ο ελβετικός στρατός ήταν κατασκευασµένοι στη Γερµανία.

Έχοντας εργαστεί ως µαθητευόµενος σε διάφορες µαχαιροποιίες στο Παρίσι και τη Γερµανία, το 1891, ο 31χρονος Καρλ Έλσενερ επιστρέφει στη χώρα του, όπου ανοίγει το δικό του µαγαζί, στο οποίο εξασφαλίζει την παροχή φθηνής ενέργειας για τα µηχανήµατά του χάρη σε ένα ποταµάκ που έθετε σε κίνηση έναν υδροκίνητο τροχό. Μία µέρα, λοιπόν, έτυχε να πάρει στα χέρια του το µαχαίρι τσέπης που προµηθευόταν τότε ο ελβετικός στρατός, για να διαπιστώσει έκπληκτος ότι η χώρα προέλευσής του δεν ήταν η Ελβετία αλλά η γειτονική Γερµανία.

Ο Έλσενερ, που έθεσε ως σκοπό να κατασκευάσει έναν ελβετικό σουγιά για τον ελβετικό στρατό, παρουσίασε την ίδια κιόλας χρονιά το πρώτο του δηµιούργηµα, το Soldier’s Knife. Ο νέος σουγιάς διέθετε ξύλινη λαβή (σήµερα η λαβή είναι από πλαστικό ή µέταλλο), λεπίδα, κατσαβίδι, ανοιχτήρι και ένα µικρό τρυπάνι. Αν και ο σουγιάς προοριζόταν για νεοσύλλεκτους του ελβετικού στρατού, ο εµπνευστής του δεν ήταν απόλυτα ικανοποιηµένος και συνέχισε να βελτιώνει το µοντέλο µε διάφορες παραλλαγές, όπως το Farmer’s knife και το αριστούργηµά του Officer’s knife.

Το Οfficer’s knife, που κατοχυρώθηκε το 1897, ήταν πιο ελαφρύ και κοµψό, ενώ διέθετε λεπίδες και στις δύο πλευρές της λαβής, χάρη σε ένα ειδικό ελατήριο που τις συγκρατούσε
και τις επανέφερε στην αρχική τους θέση, καθώς και τιρµπουσόν για φελλούς. Ο σουγιάς αυτός παρέµεινε εξαιρετικά δηµοφιλής, ωθώντας, εν έτει 1909, τον δηµιουργό του να αναζητήσει ένα ξεχωριστό σήµα, ώστε να µην το συγχέουν οι αγοραστές µε τα ανταγωνιστικά προϊόντα που είχαν ήδη αρχίσει να κατακλύζουν την αγορά. Για να τιµήσει λοιπόν τη χώρα του, έβαλε πάνω στη λαβή του σουγιά το εθνικό σύµβολο της Ελβετίας, τον σταυρό και µία ασπίδα.

Την ίδια χρονιά, ο Έλσενερ χάνει τη µητέρα του και για να την τιµήσει δίνει στην εταιρεία του το όνοµά της, Victoria. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1921, γοητευµένος από µία εφεύρεση της εποχής, το ανοξείδωτο ατσάλι ή αλλιώς inox, αλλάζει το όνοµα της εταιρείας σε Vicrorinox.

Στις επόµενες δεκαετίες ο ελβετικός στρατός, σε µια προσπάθεια να πετύχει καλύτερες τιµές και να δηµιουργήσει συνθήκες ανταγωνισµού, επιλέγει ως επίσηµους προµηθευτές του τη Victorinox αλλά και την Wenger, τη δεύτερη µεγαλύτερη µαχαιροποιία στην Ελβετία. Μάλιστα, µετά από αµοιβαία συµφωνία, η Wenger θα διαφηµιζόταν ως «The Genuine Swiss Army Knife» και η Victorinox ως «The Original Swiss Army Knife».

Αν και το µαχαίρι τσέπης του Έλσενερ είχε αποκτήσει οπαδούς σε όλη την Ευρώπη, ήταν ο Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος ο λόγος για τον οποίο θα αποκτούσε ευρεία δηµοσιότητα εντός και εκτός Ευρώπης. Τότε, τα αµερικάνικα στρατεύµατα γνώρισαν για πρώτη φορά το µαχαίρι τσέπης και κυριολεκτικά εντυπωσιάστηκαν από τις δυνατότητές του. Εκεί, βέβαια, που είχαν πρόβληµα ήταν στην ονοµασία του, αφού δεν µπορούσαν να προφέρουν µε ευκολία το όνοµά του στα γερµανικά, Offizermessier. Αντ’ αυτού, το αναζητούσαν στα µαγαζιά µε το όνοµα Swiss Army Knife, η ονοµασία µε την οποία θα επικρατούσε στους αγγλόφωνους πληθυσµούς.

Γνωρίζατε ότι...

Το πολυεργαλείο τσέπης θεωρείται ως το πλέον δηµοφιλές δώρο ανάµεσα σε εξερευνητές, αναρριχητές, ψαράδες, ακόµα και αστροναύτες, οι οποίοι το βρήκαν εξαιρετικά χρήσιµο στις αποστολές τους. Ανάµεσα στους φανατικούς του οπαδούς ήταν και οι τέως πρόεδροι της Αµερικής, Λίντον Τζόνσον και Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, οι οποίοι είχαν τυπώσει πάνω στη λαβή την προεδρική σφραγίδα και το έδιναν ως δώρο.

Πάντως, ένα από τα πιο γνωστά επιτεύγµατα του πολυεργαλείου ήταν όταν κατά τη διάρκεια µιας πτήσης ένας αναισθησιολόγος το χρησιµοποίησε για να ανοίξει τοµή σε επιβάτη που κόντεψε να πνιγεί µε φαγητό. Δεν ήταν, λοιπόν, τυχαίο ότι µία εταιρεία παρήγγειλε τον ελβετικό σουγιά, µε ειδική καµπυλωτή λεπίδα, για να τον δωρίσει σε γιατρούς που έκαναν τραχειοτοµές.

Σήµερα, το Οfficer’s knife υπολογίζεται ότι παράγεται σε 100 διαφορετικές παραλλαγές. Ορισµένες από αυτές περιλαµβάνουν ψαλίδι, οδοντογλυφίδα, µικρό πριόνι, στυλό, µαχαιράκι, λίµα νυχιών, ενώ ένα από τα πιο επιτυχηµένα σε πωλήσεις µοντέλα διαθέτει 16 λεπίδες και 24 εργαλεία, ανάµεσά τους χάρακα και κόπτη σύρµατος. Περίπου 34.000 σουγιάδες παράγονται σε ηµερήσια βάση, σε κόκκινο χρώµα ώστε να ξεχωρίζουν αν πέσουν στο χιόνι, ενώ το 90% εξ αυτών εξάγεται σε 100 χώρες. Έχει υπολογιστεί ότι το 2% του συνολικού τζίρου της Victorinox (που το 2005 εξαγόρασε τον έτερο προµηθευτή του ελβετικού στρατού, την Wenger) προορίζεται για την αντιµετώπιση ανταγωνιστών που απλώς αντιγράφουν τα µοντέλα της και τα διαθέτουν στην αγορά σε χαµηλές τιµές.

Προσαρµοσµένη στις ανάγκες της εποχής µας, η Victorinox παρουσίασε µία έκδοση που φέρει µονάδα αποθήκευσης USB καθώς και ακτίνα λέιζερ, ενώ για τους πλέον πολυταξιδεµένους σχεδίασε ένα πολυεργαλείο από το οποίο απουσιάζουν όλα τα αιχµηρά αντικείµενα που δεν γίνονται δεκτά, σύµφωνα µε τους πρόσφατους κανονισµούς ασφαλείας των αεροδροµίων.

Σήµερα οι απόγονοι του Καρλ Έλσενερ εξακολουθούν να διοικούν την Victorinox. Ο ίδιος, αν ζούσε, θα ήταν βαθύτατα ικανοποιηµένος για την παγκόσµια φήµη που απέκτησε το ποιοτικό δηµιούργηµά του. Πόσω µάλλον, αν µάθαινε ότι ακόµα και ο γερµανικός στρατός προµηθεύεται πλέον τον σουγιά του...

Πηγή: "Γνωστά Ονόματα, Αγνωστες Ιστορίες 3" (εκδ. Σταμούλης)