Οικονομία του
Διαμοιρασμού - Sharing Economy
Οι συνθήκες που διαμόρφωσε η οικονομική κρίση σε συνδυασμό
με τις δυνατότητες που προσφέρουν οι εφαρμογές του διαδικτύου και των κινητών
συσκευών, σηματοδοτούν την ανάδυση νέων τάσεων στην προσφορά και τη ζήτηση
αγαθών.
Νέα, παγκόσμια
κοινωνικό-οικονομική τάση που ξεκίνησε
να αναπτύσσεται δυναμικά το 1995 και που
εξαπλώνεται ραγδαία, αποτελεί η Οικονομία του Διαμοιρασμού (Sharing Economy).
Η ανταλλαγή αγαθών ήταν ανέκαθεν
μια κοινή πρακτική ανάμεσα σε φίλους-συγγενείς-γείτονες. Σήμερα, μέσω του Sharing Economy έχει μετατραπεί σε κερδοφόρο
επιχειρηματικό μοντέλο, δίνοντας ώθηση στην οικονομία του κράτους και
αποτελώντας παράλληλα τύπο οικονομίας φιλικό προς το περιβάλλον. Εταιρίες συντονίζουν ανθρώπους που
θέλουν να ανταλλάξουν οτιδήποτε τους περισσεύει. Χρησιμοποιώντας το Ίντερνετ,
οι εταιρίες αυτές φέρνουν σε επαφή ανθρώπους που θεωρούν ότι δεν αξιοποιούν
επαρκώς τα περιουσιακά τους στοιχεία, οτιδήποτε από πλεόνασμα χώρου μέχρι
πλεόνασμα χρόνου, καθώς και όσους θα ήθελαν να τα νοικιάσουν.
Χαρακτηριστικό
παράδειγμα των υπηρεσιών διαμοιρασμού είναι η Airbnb με αντικείμενο την ενοικίαση
σπιτιών και δωματίων σε ταξιδιώτες. Ιδρύθηκε το 2008 και έχει καταφέρει να
διαθέτει περισσότερες από 800.000 καταχωρήσεις σε 34.000 πόλεις και 190 χώρες
στην προσφορά καταλυμάτων, σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, το σύνολο των καταχωρήσεων
αγγίζει πλέον τις 18.000 – 90% αυξημένη σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά.
Εκτός από την Airbnb, στη χώρα μας διατίθενται επίσης υπηρεσίες
όπως η Jamjar και η Etsy
για αγοραπωλησίες χειροποίητων αντικειμένων, και ιστοσελίδες για την ενοικίαση
σπιτιών στην Αθήνα, σε ξένους φοιτητές (StayInAthens). Επιπλέον υπάρχουν εφαρμογές και sites για να μοιράζεται κανείς μαζί με
άλλους χρήστες διαδρομές με το ίδιο Ι.Χ. και άρα το κόστος της βενζίνης (carpooling), αλλά και
πλατφόρμες για την ανταλλαγή βιβλίων.
Το ερώτημα που θέτει όμως η
ανεξέλεγκτη διόγκωση του φαινομένου στον τομέα της φιλοξενίας συγκεκριμένα,
είναι αν αποτελεί τελικά Οικονομία Διαμοιρασμού ή Σκιώδη Φιλοξενία.
Η επίδραση της Οικονομίας Διαμοιρασμού στον κλάδο του τουρισμού και της
φιλοξενίας
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι οι
επιχειρήσεις αυτές συνήθως δεν είναι αδειοδοτημένες ως τουριστικά καταλύματα,
δεν διαθέτουν ειδικό σήμα λειτουργίας και η δήλωση (και φορολόγηση) των
εισπράξεων επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των ιδιοκτητών τους, γιγαντώνοντας
την «γκρίζα» οικονομία (Shadow Economy). Από το 2013 ωστόσο, ψηφίστηκε
διάταξη που επιτρέπει σε ιδιωτικές κατοικίες να λαμβάνουν ειδικό σήμα
λειτουργίας και να παραχωρούνται για ορισμένο διάστημα σε ταξιδιώτες, ενώ
επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο 50.000 ευρώ κατά περίπτωση για την παράνομη
ενοικίαση κατοικιών.
Αυτή τη στιγμή προσφέρονται στη χώρα μας τουλάχιστον
30.000 ιδιωτικές κατοικίες από τις οποίες μόλις 4.500 έχουν ζητήσει και λάβει
το ειδικό σήμα λειτουργίας που απαιτεί ο νόμος – δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και
η σύζυγος του υπουργού Οικονομικών είχε «ξεχάσει» να δηλώσει τα καταλύματα που
ενοικίαζε. Και στις δύο περιπτώσεις δεν υπάρχει κανένας έλεγχος. Ο τζίρος των
παράνομων καταλυμάτων που δεν καταγράφεται επισήμως ως νόμιμο έσοδο, σύμφωνα με
εκτιμήσεις, ξεπερνάει σε ετήσια βάση τα 2 δισ. ευρώ κι έχει την τάση να αυξάνεται.
Η δραστηριότητα, ως Σκιώδης
Οικονομία και Φιλοξενία, δεν συνεισφέρει καθόλου στη σύννομη απασχόληση, ενώ,
αντιθέτως, η μαύρη εργασία οργιάζει. Μεγάλα ποσά που αφορούν φόρους
εισοδήματος, ΦΠΑ, δημοτικούς φόρους διαφεύγουν συστηματικά. Συγχρόνως, μέσω της
δραστηριότητας αυτής, έσοδα τα οποία σε άλλη περίπτωση θα κινούνταν μέσω των
αδειοδοτημένων νόμιμων καταλυμάτων, ξενοδοχείων και επιχειρήσεων ενοικιαζόμενων
δωματίων κατευθύνονται στην παράνομη οικονομία, απομειώνοντας κατ' αυτόν τον
τρόπο και την αποδοτικότητα του νόμιμου τομέα. Δικαίως λοιπόν έχουν
χαρακτηριστεί ως «πληγή» για τον τουρισμό καλύπτοντας μέχρι στιγμής το 40% του συνόλου
των διανυκτερεύσεων στη χώρα μας, ετησίως!
Επιπλέον, η πρακτική των επιχειρήσεων της
Οικονομίας του Διαμοιρασμού πυροδοτεί προβλήματα και ποικίλες αντιδράσεις και
σε άλλες χώρες, τόσο από παραδοσιακούς ξενοδόχους όσο και ενοικιαστές. Οι μεν
πρώτοι θεωρούν πως αυτές οι εταιρίες λειτουργούν αθέμιτα δημιουργώντας
ανισότητες στον υγιή και θεμιτό ανταγωνισμό, ενώ οι δεύτεροι ξεσηκώνονται
επειδή διευκολύνεται η εκτόξευση των
ενοικίων στα ύψη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη
Βαρκελώνη προκλήθηκε ακόμα και διαδήλωση καθώς χιλιάδες διαμερίσματα
νοικιάζονται σε τουρίστες μέσω εταιριών
όπως η Airbnb με
αποτέλεσμα να μην βρίσκουν σπίτι να μείνουν οι ντόπιοι. Επίσης, στο πρώτο
επτάμηνο του 2014 στην Ισπανία διαπιστώθηκε πως 7 εκατ. ξένοι τουρίστες
χρησιμοποίησαν ιδιωτικά διαμερίσματα για να μείνουν, με αποτέλεσμα οι μεν
αφίξεις ξένων επισκεπτών να εμφανίζουν αύξηση, αλλά οι διανυκτερεύσεις στα
ξενοδοχεία να μειώνονται.
Η νέα τάση τροφοδοτείται, σύμφωνα
με στοιχεία, από τη λεγόμενη γενιά των Millenials ή Generation Y στις οποίες ανήκουν όσοι
γεννήθηκαν μεταξύ 1980 και 1995 και συγκροτούν την ηλικιακή ομάδα 18-35 ετών.
Αναφέρεται, δηλαδή, πρακτικά στους ταξιδιώτες που θα καθορίσουν τα δεδομένα
στον παγκόσμιο τουρισμό τα επόμενα 30-50 χρόνια, θέτοντας σε κίνδυνο τη
βιωσιμότητα και λειτουργία χιλιάδων επιχειρήσεων που συμμορφώνονται με τις διατάξεις
του νόμου και έχουν αντιμετωπίσει με σθένος, επί συναπτά έτη, τις προκλήσεις
της οικονομικής κρίσης.
Πηγή: εργασία της Μαρκέλλας Γιαννή
